Hoe zit dat nou?
De term ABC-bomen is in de wereld van hoveniers al lange tijd in gebruik. Van oudsher wordt gezegd dat ABC-bomen in het voorjaar niet gesnoeid mogen worden. Wat is waar en wat houdt de term in?
Acerpracht
ABC-bomen staan voor Acer, Betula en Carpinus. Maar ook Juglans (walnoot of okkernoot) en druiven (Vitis) kunnen bij snoei in het verkeerde jaargetijde gaan bloeden.
Betula (berk)
Het woord ‘bloeden’ wordt gebruikt voor het lekken van grote hoeveelheden sap uit de gemaakte snoeiwonden of bastbeschadiging. Deze boomsoorten kunnen over het algemeen het beste worden gesnoeid als ze volledig in blad staan. Het bloeden van bomen komt voort uit de worteldruk die in de winter wordt opgebouwd in de houtvaten. Worteldruk is het mechanisme van een aantal boomsoorten om water en mineralen via de jongste houtvaten tot in de twijgpunten te vervoeren. Deze druk kan worden opgebouwd door een opeenstapeling van mineralen in het parenchymweefsel, een weefsel dat rond de jongste houtvaten zit en veel reserves kan opslaan. Omdat mineralen ook zouten zijn, ontstaan er drukverschillen in de parenchymcellen. Een proces dat ook wel osmose wordt genoemd. Het gevolg van deze osmotische druk is dat het water vanuit het parenchym in de houtvaten wordt geperst, waardoor het water omhoog wordt gedrukt. Omdat het aandeel parenchym in de wortels en stamvoet naar verhouding groot is, lijkt het alsof de opbouw van druk daarvandaan komt. Vandaar de naam ‘worteldruk’. In de meeste planten komt worteldruk nauwelijks voor. Maar hoe krijgt een boom het water tot een hoogte van soms meer dan 100 meter vervoerd, terwijl zelfs de sterkste lekvrije pomp ter wereld water nooit dieper kan opzuigen dan circa 9,5 meter (theoretische aanzuighoogte is rond 10.6 meter)? Bomen kunnen dit doen door de combinatie van worteldruk en capillaire werking. De capillaire sapstroom is te verklaren door de combinatie van spanningsverschil (osmose), cohesie, ofwel de onderlinge aantrekkingskracht van watermoleculen en adhesie, ofwel de aantrekkingskracht tussen celwanden en het water in de cellen. Door een combinatie van onder meer deze drie systemen kan het water tot grote hoogte door bomen worden aangezogen. Capillairen zijn het beste te vergelijken met dunne rietjes. Door veel dunne rietjes is het makkelijker om vloeistof op te zuigen dan door een pvc-buis. De esdoorn, berk, haagbeuk en notenboom kunnen na snoei in de winter veel water verliezen via de snoeiwonden. Meestal begint dit bloeden als er in de winter tijdens een koude perioden wordt gesnoeid. Op het moment dat de temperatuur oploopt tot twaalf tot vijftien graden op een zonnige winterdag, gaan de snoeiwonden lekken. Hierbij komen soms per dag liters vocht uit de snoeiwonden.
Carpinus
Boomverzorgers worden in het voorjaar veel gebeld door verontruste mensen die in hun enthousiasme de berk of esdoorn in hun tuin hebben gesnoeid en niet weten wat ze moeten doen om het bloeden te stelpen. Er wordt dan van alles geprobeerd en geadviseerd. Soms worden de snoeiwonden met dakleer, loodmenie, branders of ducttape te lijf gegaan. Er zijn zelfs bedrijven die middelen verkopen tegen het bloeden van bomen. Als ergens in de middag het bloeden stopt, is men tevreden over de reddingsactie. Maar het lekken of bloeden stopt altijd vanzelf na één dag of minder. Rond de middag is de worteldruk ook meestal zo veel lager dat het bloeden ophoudt. Er zijn ook andere processen die een rol spelen in de sapstroom van bomen. De aantrekkingskracht van de maan speelt bij het tempo en de kracht van de sapstroom een grote rol.
Vitis (druif)
Het behandelen van snoeiwonden met welk middel dan ook geeft vaak meer schade dan de snoeiwond gewoon maar laten uitlekken. Er is nog nooit een boom doodgebloed (bij bonsai gebeurt dat echter wel, redactie). Natuurlijk kan een boom wel verzwakken door verlies van veel water. De beste remedie tegen lekkende snoeiwonden is het snoeien op een geschikt tijdstip. Bij berken, haagbeuken en esdoorns is het aan te bevelen om deze boomsoorten uitsluitend te snoeien als ze volledig in blad staan. De notenboom kan natuurlijk ook worden gesnoeid als deze volledig in het blad staat, maar dat kan ook jammer zijn van de jonge noten die al vrij vroeg worden gevormd. In de gebieden met veel notenbomen in Frankrijk worden de bomen altijd direct na de vruchtdracht gesnoeid. Dan is de oogst binnen, terwijl het blad nog aan de bomen zit. Een prima tijd om te snoeien.
Snoei de berken, esdoorns en haagbeuken gewoon nooit als er geen (groen, redactie) blad aan de boom zit. Bovendien is uit onderzoek gebleken dat de snoeiwonden minder rotten als de bomen in de zomer worden gesnoeid.
Juglans regina Purpurea(okkernoot,walnoot)
Deze info is beschikbaar gesteld door:
Bert van Polen
Adviseur
gecertificeerd European Tree Technician
Kijk op de website van Pius Floris
Pius Floris boomverzorging, vestigingen o.a. Deventer, Leiderdorp, Veenendaal ABC.